Cornelis Bok (1777 — 1836)
Een opmerkelijke West-Friese kunstschilder en romanschrijver
De in Enkhuizen geboren Cornelis Bok (1777−1836) woonde het grootste deel van zijn leven in Schagen. Het tijdsgewricht waarin hij leefde was voor Nederland een periode van economische en politieke achteruitgang. Nederland had zijn positie als wereldmacht verloren en er heerste armoe en tegenspoed. Cornelis heeft dit zijn gehele leven moeten ondervinden. Om zijn gezin te onderhouden nam hij noodgedwongen allerlei baantjes aan, onder andere als gevangenbewaarder. De bij dit beroep behorende gevangenis was gevestigd in de westelijke slottoren van het Slot Schagen. Het gezin Bok woonde vele jaren in de oostelijke slottoren. Wie zal zeggen hoe het hem in betere tijden zou zijn vergaan?
Bok schilderde voornamelijk voor opdrachtgevers. Welgestelden die maar al te graag met hun bezit wilden pronken. Helaas was het aantal welgestelden in de Noordkop beperkt. Voor Bok was daarom elke opdracht meer dan welkom.
Gezien de betrouwbaarheid van de afbeeldingen moet de basis daarvan zijn gelegd op locatie. Die locaties lagen meestal op loopafstand. Dat dat wil zeggen zodanig dat hij binnen één dag te voet uit en thuis kon zijn. Het meeste werk van Bok is binnen een straal van 15 km rond Schagen vervaardigd. Voor de trekschuit of postkoets zal hij, gezien de kosten, alleen als het uiterst noodzakelijk was of betaald werd, gebruik hebben gemaakt.
Er zijn ongeveer 60 schilderijen van Bok bekend, inclusief een paar ontdekkingen van de laatste jaren.
Cornelis Bok signeerde ook wel als „Cornelis Bock” of „Cornelis de Bock”.
Bok was naast schilder ook schrijver. Hij heeft een aantal romans en toneelstukken geschreven.
De betekenis van Cornelis Bok
Tweehonderd jaar geleden was er geen fotografie. Wat belangrijk was werd vastgelegd in tekeningen en schilderijen. Het inhuren van een tekenaar of schilder was niet goedkoop. Daarom zijn van onze relatief arme omgeving weinig afbeeldingen gemaakt. Wat bewaard is gebleven moeten we koesteren en zekerstellen. Dat geldt in belangrijke mate voor het werk van Bok. Zijn werk geeft ons een nauwkeurig beeld van de steden en dorpen van het Noorderkwartier in de periode 1790 tot 1830.
De Stichting Meesterlijk Schagen heeft met drie projecten de belangstelling voor het werk van Bok sterk weten te vergroten.
- de expositie Meesterlijk Schagen
- de uitgave van een boek over Bok
- de realisatie van de Bokroutes
Gezien de erbarmelijke staat van sommige van zijn werken werd het tijd voor een vierde project. Dat is in 2023 van start gegaan.
Restauratie? Een voorlopig onoplosbaar probleem
Na zo’n 200 jaar zijn veel schilderijen toe aan restauratie. Echter er zijn een aantal oorzaken die restauratie bemoeilijken:
1) de eigenaar is onbekend
2) er bestaat alleen nog een foto
3) restauratie is kostbaar
4) de eigenaar kan (of wil) de restauratie niet betalen
Dan maar digitaal restaureren
Alle bekende schilderijen zijn digitaal of fotografisch vastgelegd. Na een grondige voorstudie blijkt het mogelijk de afbeeldingen digitaal te restaureren. Daarbij worden de oorspronkelijke kleuren teruggehaald en vlekken en verkleuringen van het papier verwijderd. Zelfs schilderijen die wij alleen nog van een foto kennen, kunnen worden teruggebracht in een staat die recht doet aan de oorspronkelijke. De uitstraling van het authentieke schilderij blijft zo bewaard. Dat kan, omdat Bok hoofdzakelijk ingekleurde tekeningen en aquarellen maakte, waarbij de „penseelstreek van de schilder, zoals bij olieverfschilederijenwelhaaast” geen rol speelt.
Het project wordt uitgevoerd door Rutger Jan Bredewold en zal in 2024 gepresenteerd worden. Rutger Jan is een begenadigd kunstenaar. Zijn achtergrond is een gedegen opleiding aan de Rietveld Academie als beeldend kunstenaar en kunstschilder. Daarnaast heeft hij zicht gespecialiseerd als grafisch ontwerper en kunstkenner. De link hieronder geeft een inzicht in de staat van de schilderijen van Bok.
Link: De toestand van zijn schilderijen
Het interessante boek Cornelis Bok (1777−1836), een opmerkelijke West-Friese kunstschilder en romanschrijver - ISBN: 9080254649, geeft op uiterst leesbare wijze een inzicht in het leven van Bok, zijn werk en de tijd waarin hij leefde. Het boek is een initiatief van de Historische Vereniging Schagen en de Stichting Meesterlijk Schagen. Het is gebaseerd op uitgebreid historisch onderzoek van de auteurs van dit boek, de historici C. Bakker, J. R. Brozius, R. van de Pol en J. Plekker. Het boek werd in 2005 uitgegeven door Uitgeverij Peter Sasburg in Midwoud. De digitale versie is dankzij welwillende medewerking van Peter Sasburg mogelijk gemaakt.
